Materiały rozwojowe w pedagogice Montessori

Pierwsze momenty fascynacji pedagogiką Montessori z reguły gasi zderzenie z cenami pomocy rozwojowych. Pojawia się wtedy pytanie, czy stosowanie metody Montessori w domu wymaga zakupu wszystkich pomocy, a jeśli nie wszystkich, to których?

Trudno jest odpowiedzieć konkretnie na pytanie, które pomoce będą niezbędne i sprawdzą się w każdym domu. Dlaczego? Bo każdy dom, każda rodzina, Rodzic i każde Dziecko jest inne. Nie ma jednego uniwersalnego zestawu pomocy do domu, choć w placówkach należy zadbać o to, żeby zapewnić dzieciom na różnym etapie rozwojowym pracę z materiałami dostosowanymi do ich potrzeb i umiejętności – czyli w placówkach pojawia się cały materiał rozwojowy Montessori i do tego nauczyciele tworzą tzw. rozszerzenia.

W domu należy przede wszystkim pamiętać, że kilka starannie wybranych materiałów będzie znacznie korzystniejsze niż mnóstwo materiałów niedostosowanych do potrzeb i umiejętności dziecka.
Dodatkowo zbyt wiele materiałów i zatłoczone otoczenie może być dla dziecka źródłem frustracji, zniechęcenia i dodatkowego stresu. Podczas, gdy materiał Montessori musi spełniać kilka istotnych warunków, takich jak piękno i estetyka, wartość edukacyjna (nowa wiedza, umiejętności), a przede wszystkim musi być interesujący dla dziecka, zachęcać do wzięcia go z półki, nie musi jednak być drogi – nie jest to wpisane w zasady tworzenia pomocy Montessori na szczęście 😉

Materiał rozwojowy dzielony jest na trzy główne kategorie:
– materiały sensoryczne,
– materiały do ćwiczeń praktycznego życia (często nazywane w skrócie praktycznym życiem),
– materiały akademickie z zakresu edukacji językowej, matematycznej i tzw. kosmicznej.

Materiały sensoryczne, jak sama nazwa wskazuje, zostały zaprojektowane, aby pomóc dzieciom uczyć się poprzez zmysły.

Już Arystoteles zauważył, że uczenie się sensoryczne jest podstawą wczesnego rozwoju mózgu.
Materiał do kształcenia zmysłów zapewnia aktywne i praktyczne doświadczenie dla zmysłów. W placówkach przedszkolnych Montessori materiały te to np. piękna różowa wieża, czyli 10 sześcianów z litego drewna, które różnią się rozmiarem (długość boku najmniejszego sześcianu to 1 cm, a długości boków każdego kolejnego sześcianu wzrasta o kolejny 1 cm aż do 10 cm), a celem tej pomocy jest m.in. wizualne i dotykowe rozpoznawanie wielkości. Kolejnym materiałem, który niezmiennie mnie fascynuje od kilku już lat są bloki z cylindrami, a już w połączeniu z kolorowymi walcami i innymi sensorycznymi pomocami są dla mnie po prostu niesamowite ♥️. Te materiały mogą być bardzo drogie, ponieważ z przeznaczeniem do placówek mają być używane przez długi czas i wiele dzieci. Natomiast wiem, że możliwe jest wprowadzenie materiałów kształtujących zmysły bez wydawania majątku. Jest coraz więcej stolarzy, którzy podejmują się wykonania tych materiałów – a także coraz więcej stron z inspiracjami, pomysłami i instrukcjami do tworzenia własnych materiałów sensorycznych.

Ważne, aby mieć w pamięci podczas przygotowania materiału, zasady tworzenia pomocy Montessori – i najważniejsze cechy pomocy, a także cele konkretnej pomocy.

Materiały do ćwiczeń praktycznego życia

Te materiały to tak naprawdę prawdziwe, codzienne narzędzia, które warto dzieciom udostępniać. Coraz częściej można spotkać w sklepach naczynia, sztućce, konewki, przystosowane do dziecięcych mniejszych dłoni, a ciągle wyglądające jak te, których mama używa w kuchni czy ogrodzie. Uczą one prawdziwych umiejętności, takich jak zamiatanie, podlewanie kwiatów, zmywanie naczyń, nakrywanie do stołu czy składanie serwetek albo ubieranie (zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł). Dzieci uwielbiają naśladować dorosłych i instynktownie powtarzają czynności, które widzą wokół siebie codziennie. A dzięki tym praktycznym i niezwykle dla dzieci atrakcyjnym codziennym czynnościom dzieci rozwijają zarówno motorykę dużą, jak i małą, równowagę, koordynację wzrokowo-ruchową, umiejętność rozwiązywania trudności, samodzielność, pewność siebie i wiele, wiele więcej.

Na szczęście w przypadku tej bardzo ważnej grupy materiałów nie jest konieczny zakup wymyślnych pomocy. Zamiast tego nieoceniony będzie poświęcony dzieciom czas, aby pokazać, jak krok po kroku opanować poszczególne działania, które już i tak wykonujecie w domu. Wiem, że trudno oprzeć się pokusie robienia wszystkiego dla i za dzieci ?

Pozwól dziecku spróbować samodzielnie zrobić kanapkę czy wytrzeć ze stołu kałużę wody, powstałą podczas nalewania sobie jej do szklanki.

Materiały tzw. akademickie (edukacja kosmiczna, językowa, matematyczna)

Zarówno obszar praktycznych ćwiczeń dnia codziennego, jak i kształcenie zmysłów, stanowią bazę i podstawę niezbędną do nauki języka, matematyki, biologii, fizyki, chemii, historii, geografii i wielu innych. Dlatego też nie możemy ich pominąć!!! W domu to one są najważniejsze i od nich zawsze należy zaczynać.

Edukacja językowa rozpoczyna się przecież od urodzenia począwszy od rozumienia i opanowania słowa mówionego i dopiero wtedy przechodzi do nauki dźwięku i kształtu liter, a także poszerzania słownictwa. Te umiejętności z kolei otwierają drzwi do pisania, czytania i rozumienia gramatyki. Podstawowe materiały językowe to dotykowe litery i ruchome alfabety (dlaczego w liczbie mnogiej? Bo są trzy rodzaje ruchomych alfabetów).

Metoda Montessori to również materiały do nauczania matematyki i innych nauk ścisłych. Złoty materiał, belki numeryczne, wrzeciona, cyfry i żetony to kilka z podstawowych pomocy matematycznych, które uczą dzieci podstaw matematycznych. A od tych podstawowych pojęć matematycznych dziecko z pomocą reszty materiału przechodzi na wyższe poziomy wiedzy matematycznej.

Podsumowując: nie pomocami pedagogika Montessori stoi 😉

Wchodząc i poznając założenia pedagogiki Montessori, przekonałam się, że tu najważniejsze są obserwacja i podejście do dziecka pełne szacunku. Z nich wynika przygotowane otoczenie i ewentualne wykorzystanie materiału rozwojowego. Nie trzeba z domu czy pokoju dziecka robić pracowni Montessori, bo tu nie chodzi o to, żeby dziecko jak najszybciej nauczyło się pisać, czytać, liczyć, mówić w wielu językach, wymieniać stolice i rozpoznawać flagi wszystkich państw Europy. W pedagogice Montessori chodzi o to, żeby pomóc dziecku zdobyć wiedzę i umiejętności ”jak coś zrobić” oraz doświadczenia, które pozwolą odkryć “jakie to jest”, które będą bazą do świadomego poznawania cyfr, liter, pisania, czytania i ogólnie nauki nowych zagadnień.