Cechy materiałów rozwojowych

Poznasz dziś pokrótce i dość ogólnie określone zasady, charakterystyczne cechy materiałów rozwojowych Montessori. Przyda Ci się to, kiedy będziesz przygotowywać pomoce, ale też kiedy będziesz wybierać zabawki dla swoich dzieci.
Materiał rozwojowy pochodzi z doświadczeń Marii Montessori, które mają swoje źródło w materiałach Itarda i Séguina – wykorzystywanych w szkołach dla dzieci z niepełnosprawnościami. Maria później je ponownie opracowała i udoskonaliła w oparciu o obserwację dzieci w Domach Dziecięcych.
Materiały rozwojowe mają pewne charakterystyczne cechy:

1️⃣ Tylko jedna jakość-właściwość

Materiał sensoryczny składa się z szeregu obiektów pogrupowanych według określonej jakości, na przykład koloru, kształtu, wielkości, dźwięku, szorstkości, ciężaru i tak dalej.
Każda grupa reprezentuje tę samą jakość, ale według różnych stopni; jeśli to możliwe, gradacja odbywa się zgodnie ze stosunkiem matematycznym. Np. różowa wieża – ten sam kształt, ten sam kolor, zmienny rozmiar.

Tutaj ważna jest też zasada kontynuacji – cały materiał jest logicznie ze sobą powiązany, stanowi integralną całość, spełnia on zarazem zasadę stopniowania trudności, stąd dziecko ma możliwość wyboru takiego materiału, który zgodny jest z jego możliwościami i fazą rozwoju.

Podkreślenie jednej jakości pozwala ją odizolować i uwidocznić. Osiąga się to poprzez serie i gradacje: to znaczy, przedmioty są identycznie przygotowywane z wyjątkiem jakości, która musi się różnić, na przykład koloru – barwne tabliczki.

To samo dzieje się przy wrażeniach dotykowych, np. szorstkość – jest bardziej widoczna, jeśli obiekt nie przenosi ciepła.

Jeśli wykonujesz swoje pomoce, rozszerzenia, staraj się zawsze wstawiać w swojej serii „minimalny” i „maksymalny” stopień (na przykład gładki i szorstki), aby dwa obiekty w porównaniu do siebie wyraźnie pokazywały charakterystykę materiału poprzez kontrast.
I tu mamy świetny przykład brył geometrycznych – ten sam kolor, zmienia się tylko kształt.

? Kontrola błędu

Dziecko ma okazję w czasie pracy z materiałem, samodzielnie zauważyć błąd. Jeśli w różowej wieży przestawi klocki – dysharmonia jest widoczna wzrokiem lub wyczuwalna dotykiem. Taka budowa materiału umożliwia w maksymalnym stopniu samodzielną pracę, a także możliwość wychwycenia błędu uniezależnia dziecko od oceny dorosłego.
Na przykład w blokach z cylindrami cylindry należy wstawić do bloku, który ma otwory odpowiadające dokładnie wielkości cylindra. W ten sposób pojawi się oczywisty błąd: jeśli dziecko umieści cylinder w większym otworze, zostanie ten, który nie wejdzie do pozostałych otworów, o mniejszych wymiarach.

To dzięki błędom i powtórzeniom dziecko uczy się nie tylko koncepcji, nad którą pracuje (w zależności od jakości materiału), ale także faktu wykonywania ćwiczeń ze zrozumieniem. Ma to na celu zauważenie i zrozumienie różnic oraz akceptację i kontrolę błędów.
Ta sama koncepcja „kontroli błędów” dotyczy otoczenia. Z tego powodu w Domach Dziecięcych stoły są wykonane w jasnych kolorach i pozbawione dekoracji, dzięki czemu plamy będą od razu widoczne.

Meble są wykonane z drewna, dzięki czemu hałasują podczas ich przemieszczania, a naczynia ceramiczne i szklane, aby tłukły się w przypadku upadku lub hałasowały, jeśli są niezdarnie uderzane o siebie.

?️ Estetyka

Materiał i środowisko muszą być atrakcyjne, piękne, czyste i przyjemne. O tych cechach musimy szczególnie pamiętać w przypadku materiałów wykonywanych w domowych warunkach, które ze względu na amatorski charakter są często nieatrakcyjne i nie przynoszą pożądanych rezultatów. To trudne, ale chodzi o to, żeby postarać się wykonać pomoc jak najbardziej estetyczną i piękną – to naprawdę bardzo pomaga. Nie wiem czy zwróciliście uwagę (niektórzy o tym napisali) na materiały na kanale, który Wam linkowałam ostatnio Voila Montessori – one tam były niesamowicie piękne, estetyczne, przemyślane – marzą mi się takie w domu.

? Aktywność – ruch

Materiał musi nadawać się do podjęcia aktywności oferującej możliwość działania. Nie wystarczy, że jest interesujący sam w sobie, musi poddać się aktywności ruchowej dziecka, niezależnie od tego, czy jest to tylko ręka, czy wręcz całe ciało. Jeśli dziecko może tylko „widzieć”, „słuchać” lub „dotykać” przedmiotu statycznego, jego zainteresowanie będzie powierzchowne, koncentracja uwagi krótka.
To samo dotyczy otoczenia: każdy obiekt musi być nie tylko piękny, ale musi być w stanie zostać przeniesiony, użyty -wykorzystany i odłożony na swoje miejsce.

⭕ Ograniczenie

Ilość materiału musi być ograniczona. Ta funkcja jest ważna nie tylko w placówkach – gdzie materiał jest przygotowany w jednym egzemplarzu na klasę, więc dzieci muszą nauczyć się czekać na swoją kolej, gdy inne dziecko już korzysta z pożądanego materiału lub pracować razem – ale także w domach: dziecko nie musi być stymulowane ponad miarę, po prostu potrzebuje właściwych przedmiotów we właściwym czasie. Zostaw dzieciom tylko jeden materiał dla każdej jakości – nowej trudności, a gdy zobaczysz, że nie jest już interesujący, zamień go na inny. Dziecko potrzebuje porządku i może dokonywać wyborów. Chaos i nadmiar bodźców mu nie pomagają.

? Transfer

Wg mnie najważniejsza sprawa w materiałach Montessori w domu. Pomoce rozwojowe mają być kluczem do świata – sposobem na łatwiejsze poznawanie otaczającego świata. Nie wyobrażam sobie, żeby dziecko, które nauczyło się bez rozsypywania przenosić zawartość jednej miseczki do drugiej za pomocą łyżeczki nadal było regularnie i codziennie karmione przez mamę. Te wszystkie ćwiczenia (nie tylko z zakresu praktycznego życia) muszą mieć przełożenie na życie – dziecko nauczyło się przelewać – dostaje dzbanuszek z wodą i swoją szklankę i teraz może sobie samo nalać wodę, kiedy jest spragnione.
Zawsze musimy wiedzieć, jaki jest cel pomocy, którą proponujemy dziecku, jak daną umiejętność dziecko może wykorzystać w życiu.